پژوهشگران اکنون در حال بررسی ارتباط های بین اختلال نقص توجه و کودکان بیش فعال به این اختلال هستند. اکنون علت بروز مشکلات خواب در کودکان بیش فعال کاملاً تشخیص داده نمی شود، ولی شکی نیست که بین اختلالات خواب و بیش فعال ارتباط وجود دارد. اکثر کودکان و نوجوانان بیش‌فعال به سختی می خوابند، نمی‌توانند طولانی مدت بخوابند یا صبح از خواب بیدار شوند.
بیش فعال و اختلال نقص توجه نوعی اختلال عصبی روانی می باشد که اغلب در دوران کودکی شروع می‌شود و امکان دارد تا بزرگسالی ادامه داشته باشد. مشکلات مربوط به خود کنترلی، بی توجهی، عدم تمرکز و عملکرد اجرایی فعالیت‌های کودک را در کل روز تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. ولی شب‌ها چه اتفاقی می‌افتد؟ علائم این اختلال چه تاثیری بر خواب کودک می‌گذرد؟
هر آنچه که باید درباره خواب کودکان بیش فعال بدانید!
استفاده از محصولات بهبود دهنده برای خواب کودکان بیش فعال
به جز تغییر سبک زندگی، درمان دارویی، مشاوره، دستگاه های کمکی خواب و محصولاتی برای بهبود خواب کودکان بیش فعال نیز ابداع شده است.
دستگاه نویز سفید برای خواب کودکان بیش فعال
دستگاه نویز سفید پیوسته ای و صدای ثابت را برای آرام شدن فرد در حال خوابیدن تولید می‌کند و نویز دیگر اشیای موجود در اتاق، مانند چرخش پنکه، تیک تاک ساعت و صدای دستگاه‌های الکترونیک را که می‌تواند حواس فرد را پرت کند، به حداقل می‌رساند.
البته بعضی از بیماران مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش فعال در محیط کلا ساکت و آرام بهتر می‌خوابند، این گروه قادر هستند از گوش‌گیر استفاده نمایند.
دستگاه ضد خروپف کودکان بیش فعال
چنانچه فرزندتان در طول شب بیش از حد خروپف می‌کند، این مورد یا هر مشکل تنفسی دیگر را به پزشک اطلاع بدهید. مشکلات تنفسی، حتی چنانچه کودک را بیدار نکند، می‌تواند کیفیت خوابش را کاهش دهد.
احتمال خروپف کردن کودکان بیش فعال بیشتر می باشد؛ استفاده از وسیله کوچکی که بین دندان ها قرار می‌گیرد، می‌تواند مانع از خروپف کردن شود و خواب فرد را بهتر کند. به علاوه بالش ها، چانه بندها و بینی‌گیرهای مخصوصی برای رفع خروپف طراحی شده است.
چنانچه خروپف شدیدتر باشد و به وقفه تنفسی کامل در خواب تبدیل گردد، استفاده از دستگاه فشار جریان هوای مثبت پیوسته (CPAP) راهکار موثرتری خواهد بود؛ بیمار ماسکی را روی صورت قرار می‌دهد که به دستگاهی متصل می باشد که جریان هوای ثابتی را در طول شب تولید می‌کند.
اثر اختلال نقص توجه و بیش فعالی بر خواب کودک
اغلب علائم زیر در کودکان بیش فعال که دچار اختلال خواب هستند، مشاهده می‌گردد:
- کودک شب‌ها به سختی رضایت می‌دهد که به تختخواب برود و به آسانی به خواب نمی‌رود.
- حتی پس از این که کودک به تختخواب می‌رود، می‌گوید که نمی‌تواند به موضوعات گوناگون فکر نکند و به همین علت نمی‌تواند بخوابد.
- کودکان بیش فعال اغلب مشکل خود تنظیمی دارند و همین مشکل اجازه نمی‌دهد که حالتشان را در پایان روز از حالت فعال به حالت آرامش تغییر بدهند.
- کودکان بیش فعال بیشتر مستعد شب ادراری، کابوس دیدن و اختلالات خواب مثل سندرم پای بی‌قرار هستند.
- کودکان بیش فعال اغلب انجام دادن تکالیف مدرسه یا وظایف دیگر را تا دقیقه نود به تاخیر می‌اندازند. تعلل در انجام تکالیف سبب می گردد که عصرها همه جو متشنج‌تر و پرهیجان‌تری را در خانه تجربه کنند.
- جوانان و نوجوانان بیش فعال معتقدند که ذهنشان در طول شب فعال تر می باشد و به همین علت بیشتر شب‌ها تا دیروقت بیدار می‌مانند.
- بسیاری از کودکان بیش فعال دچار مشکلات اضطراب نیز هستند. شب‌ها وقتی فعالیت های کمتری وجود دارد که حواس کودک را پرت کند، احساس اضطرابش با شدت بیشتری بروز می‌یابد. طبعاً کودک مضطرب سخت‌تر می‌تواند به خواب برود یا خواب بماند.
تجربه کردن چنین مشکلاتی در طول شب سبب بروز مشکلات بیشتر در طول روز می‌گردد. کودکی که شب به خوبی نخوابیده است، طبعاً صبح خواب‌آلود می باشد و نمی‌تواند در طول روز هوشیار و سرحال باشد. کسالت و بی‌حالی غالباً به بی توجهی و تحریک پذیری بیشتر دامن می‌زند.
روش‌های درمان اختلالات خواب ناشی از کودکان بیش فعال
علائم اختلال نقص توجه و بیش فعال اغلب با دارو درمان می‌گردد. متاسفانه بیشتری از داروهایی که برای مدیریت علائم این اختلال به کار برده می‌شود، سبب بی‌خوابی می‌گردد که به نوبه خود علائم اختلال را شدیدتر می‌کند.
درمان دارویی
خوشبختانه با درمان کردن اختلالات خواب می‌توان علائم غیر هیجانی اختلال نقص توجه و بیش فعال کودکان را برطرف کرد و میزان خواب‌آلودگی در طول روز، بیش فعالی و بی‌توجهی را به سطح عادی برگرداند.
اختلال خواب مشکل نادری در میان کودکان می باشد. فقط ۶ درصد کودکانی که دچار اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی نیستند، دچار اختلالات خواب می‌گردند؛ ولی این عدد در کودکان بیش فعال به 50 درصد افزایش می‌یابد. مصرف داروهای محرک عامل بروز اختلالات خواب در 29 درصد کودکان بیش فعال می‌گردد. مصرف متیل فنیدات سبب می‌گردد که درصد شیوع اختلالات خواب در کودکان بیش فعال به 64 درصد برسد.
ملاتونین برای کودکان بیش فعال
ملاتونین برای القای خواب و کاهش اختلالات خواب تجویز می‌گردد، ولی تاثیرگذاری آن در بهبود علائم اختلال نقص توجه و بیش فعالی به اثبات نرسیده است. غده پینه‌آل یا صنوبری غده‌ای می باشد که هورمون ملاتونین را ترشح می‌کند و به تنظیم چرخه خواب و بیداری کمک می‌کند. بیشتر افراد دچار مشکلات خواب از جت لگ گرفته تا بی‌خوابی، آگونیست‌ها یا مکمل‌های ملاتونین را بدون نسخه از داروخانه تهیه می‌کنند و برای آن که بتوانند بخوابند، استفاده می‌کنند.
روش‌های خواب درمانی کودکان بیش فعال
رفتاردرمانی شناختی (CBT) برای رفع مشکلات خواب کودکان بیش فعال موثر می باشد. رفتاردرمانی شناختی نوعی روان‌درمانی است که در شناسایی و مدیریت الگوهای فکری به بیماران کمک می‌نماید تا به این ترتیب بیماران برای به حداقل رساندن اضطراب و افکار کودکان بیش فعال قبل از خواب مجهزتر باشند.
تمرین‌های تن‌آرامی و محرک‌های کنترل محرک نیز برای درمان اختلالات خواب کودکان بیش فعال به کار برده می‌شود. تنفس عمیق و مدیتیشن استرس را کاهش می‌دهد و به فرد کمک می‌نماید تا به خواب برود. کنترل محرک روشی برای مدیریت زمان در تختخواب است تا بیمار بتواند ذهنش را به گونه‌ای آموزش بدهد که فقط خواب برایش تداعی گردد. روش‌های خاص خواب درمانی شامل نوردرمانی و محدودیت خواب می‌شود.
محدودسازی خواب کودکان بیش فعال
در روش درمان با ساعت خواب، محدودسازی خواب و بیداری مشخصی برای بیمار تعیین می‌گردد و از بیمار خواسته می‌شود که صرف نظر از این که شب قبل چقدر خوابیده است یا صبح چقدر خسته است، این برنامه را رعایت نماید. چرت زدن در طول روز نیز ممنوع است. سعی بر این است که بدن به نحوی آموزش داده شود تا ساعت‌های تعیین شده برایش تداعی کننده خواب باشد. محدودسازی خواب با سودمندی درمان برای کمک به کودکان بیش فعال دچار بی‌خوابی اثبات شده است.
نوردرمانی بیش فعال
نوردرمانی برای کمک به بیماران مبتلا به اختلالات ریتم شبانه‌روزی ابداع شده است ـ سندرم تاخیر در فاز خواب شایع‌ترین نوع اختلال ریتم شبانه‌روزی است که کودکان بیش‌فعال آن را تجربه می‌کنند. بیمار در روش نوردرمانی از جعبه نور مصنوعی روشن یا نوعی منبع نور برای هماهنگ کردن چرخه شبانه‌روزی استفاده می‌کند، به این شکل که صبح یا شب، بسته به نیازهای منحصربه فردش مدت زمان معینی را مقابل جعبه نور قرار می‌گیرد.
