اختلال دوقطبی (Bipolar disorder)، که قبلا با نام افسردگی – شیدایی (manic depression) شناخته می‌شد، نوعی اختلال روانی است، که با دوره‌های افسردگی، شیدایی و خلق و خوی غیرطبیعی در افراد ظاهر می شود. اگر انرژی بیمار مبتلا به اختلال دو قطبی بسیار بالا یا با روان‌پریشی همراه باشد، به آن حالت شیدایی (مانیا) می‌گویند، اما اگر شدت آن کم باشد، به آن حالت نیمه‌شیدایی (هیپومانیا) می‌گویند. با توجه به مشکلاتی که این اختلال ممکن است ایجاد کند، بررسی راه های درمان اختلال دو قطبی بسیار مهم است، بنابراین با این مطلب همراه باشید.
هایپومانیا و مانیا
هایپومانیا (hypomania) یا نیمه شیدایی و یا شیدایی خفیف یک وضعیت از خلق و خو است در این حالت فرد با مهارگسیختگی مداوم و خود مهم‌انگاری درگیر است. مانیا، شامل اختلالات عملکردی قابل توجهی است و ممکن است دارای علائم روان‌پریشی هم باشد.
تفاوت شیدایی و نیمه شیدایی
مانیا و هیپومانیا دو نوع مجزا از یک دوره شیدایی هستند، اما علائم مشابهی دارند. شیدایی شدیدتر از هیپومانیا است و باعث مشکلات محسوس تری برای فرد مبتلا در محل کار، محل تحصیل و فعالیت های اجتماعی و همچنین ایجاد مشکلاتی در روابط او می شود. شیدایی ممکن است باعث ایجاد توهم در فرد شده و به بستری شدن در بیمارستان نیاز داشته باشد.
هر دو دوره مانیک و هیپومانیک شامل حداقل سه مورد از این علائم هستند:
- فرد به طور غیرعادی و بی دلیل شاد و پر انرژی می شود.
- افزایش فعالیت، افرایش انرژی یا بی قراری در فرد مبتلا دیده می شود.
- احساس اغراق آمیز رفاه و اعتماد به نفس (سرخوشی)
- کاهش نیاز به خواب
- پرحرفی غیرمعمول
- افکار مسابقه ای
- حواس پرتی
- تصمیم‌گیری ضعیف – برای مثال، خرید ولگردی و قانونی، ریسک‌های جنسی یا سرمایه‌گذاری احمقانه
علائم مانیا یا شیدایی
- احساسات و رفتارهای غیرطبیعی
- نشاط زدگی
- تحریک‌پذیری
- کمبود در تمرکز
- خود بزرگ‌بینی
- خوش‌بینی افراطی
- تصمیم گیری پر ریسک
- کم خوابی
- دید منفی به زندگی
- عدم اعتماد به نفس
- اختلال خواب
- اختلالات خوردن
- خستگی و بی حالی
- خطر خودکشی بالا
- خطر خودزنی
- اختلال اضطراب
- اعتیاد
علائم هیپومانیا یا نیمه شیدایی
در حالت مقابل علائم مانیا زمانی که احساسات و رفتار فرد مبتلا به سمت هیپومانیا تغییر مییابد و فرد خیلی پر انرژی شده و احساس خوشحالی غیر عادی را تجریه خواهد کرد.
این نوسانات خلقی در افراد مبتلا به اختلال دو قطبی به خواب، فعالیت های روزانه، رفتار و توانایی های شما و به طور کلی زندگی فرد تاثیر مستقیم خواهد گذاشت.
علائم نوسانات خلقی در اختلال دو قطبی ممکن است به ندرت یا حتی چند بار در سال ظاهر شود.
اگرچه اختلال دوقطبی یک بیماری مادام العمر و غیر قابل درمان است، اما این امکان وجود دارد که با داشتن یک برنامه درمانی خوب و منظم، نوسانات خلقی و سایر علائم اختلال دو قطبی را در خود کنترل کنید. در بیشتر موارد، اختلال دوقطبی با دارو درمانی و گفتاردرمانی تا حد زیادی کنترل می شود.
علائم اختلال دوقطبی یا افسردگی شیدایی
انواع مختلفی از اختلالات دوقطبی مانند شیدایی(مانیا) یا نیمه شیدایی (هیپومانیا) و افسردگی وجود دارد. علائم می تواند باعث تغییرات غیرقابل پیش بینی در خلق و خو و رفتار افراد شود و ممکن است در افراد کاملا متفاوت باشد و در نتیجه زندگی فرد را مختل کنند.
این نکته را در نظر داشته باشید که علائم دوقطبی ممکن است در دوران بارداری رخ دهد یا با تغییرفصل تغییر کند.
انواع اختلال دو قطبی
اختلال دوقطبی نوع اول
اکثر افراد حتما یک دوره افسردگی یا شیدایی را در طول زندگی خود تجربه کرده اند، که این امکان وجود دارد که بعد از دوره یا قبل از آن دوره های افسردگی اساسی یا هیپومانیک اساسی باشد. در برخی دیده شده است که شیدایی فرد را از واقعیت دور کرده و اصطلاحا دچار روان پریشی شده است.
اختلال دوقطبی نوع دوم
اکثر انسان ها در طول زندگی خود حتما افسردگی اساسی و یا هیپومانیک را حداقل برای یک دوره تجربه کرده اند، اما درصد کمتری از آن ها در زندگی مبتلا به شیدایی شده اند.
دوره های شیدایی اختلال دو قطبی نوع اول ممکن است شدید و یا حتی خطرناک باشد. افراد مبتلا به اختلال دو قطبی نوع دوم امکان دارد در دوره های طولانی تری افسردگی را تجربه کنند که این خود امکان دارد باعث بروز اختلالات دیگر در فرد شود.
اختلال دوقطبی نوع سوم
این اختلال نوعی متفاوت از اختلال دو قطبی است که به طور جداگانه تشخیص داده می شود.
سن ابتلا به اختلال دو قطبی
اختلال دوقطبی می تواند در هر سنی در هر فردی رخ دهد، اما معمولاً در سال های نوجوانی یا اوایل دهه 20 تشخیص اختلال دو قطبی شایع تر است. علائم این اختلال ممکن است در افراد مختلف، متفاوت باشد. و همچنین ممکن است علائم اختلال دو قطبی در طول زمان تغییر کند.
ویژگی های اختلال دوقطبی
- علائم و نشانه های اختلالات دوقطبی نوع اول و دوقطبی نوع دوم ممکن است شامل ویژگی های دیگری مانند موارد زیر باشند: پریشانی اضطرابی
- مالیخولیا
- روان پریشی
علائم افسردگی اساسی
در یک دوره افسردگی اساسی فرد علائم بسیار شدیدی را که باعث اختلال در فعالیت های روزمره او می شود تجربه می کند.
که شامل حداقل پنج تا از علائم زیر است:
- حالت افسردگی مانند احساس غم
- پوچی، ناامیدی یا گریه (در کودکان و نوجوانان، افسردگی اساسی می تواند به عنوان تحریک پذیری ظاهر شود)
- از دست دادن علاقه یا احساسات
- عدم حس لذت در اکثر فعالیت ها
- کاهش وزن در صورت عدم رعایت رژیم غذایی اصولی، افزایش وزن، یا کاهش یا افزایش اشتها (در اکثر کودکان، عدم افزایش وزن می تواند نشانه افسردگی باشد)
- بی خوابی یا خواب زیاد
- بی قراری یا کندی رفتار
- خستگی یا از دست دادن انرژی
- احساس بی ارزشی یا احساس گناه بیش از حد
- کاهش توانایی تفکر یا عدم تمرکز، یا عدم تصمیم گیری
- فکر کردن، برنامه ریزی یا اقدام به خودکشی
علائم اختلال دو قطبی در کودکان و نوجوانان
تشخیص علائم اختلال دوقطبی در کودکان و نوجوانان بسیار دشوار است. تشخیص اینکه آیا نوسانات خلق وخو در نوجوانان به دلیل سنی است که در آن قرار دارند و طبیعی است یا از نتایج استرس، یا نشانه هایی از یک اختلال روانی دیگر غیر از اختلال دوقطبی است.
علائم دوره‌های افسردگی اساسی یا شیدایی یا هیپومانیک در کودکان و نوجوانان ممکن است متمایز باشد، و خلق و خوی فرد مبتلا می تواند به سرعت در طول بخش های مختلف زندگی اش تغییر کند.
بارزترین علائم اختلال دوقطبی در کودکان و نوجوانان نوسانات خلقی شدید است که با نوسانات خلقی معمول آنها متفاوت است.
درمان اختلال دو قطبی در کودکان و نوجوانان
درمان برای کودکان و نوجوانان به طور کلی به صورت موردی و بسته به علائم فرد، عوارض جانبی دارو و سایر عوامل انجام می شود. به طور کلی، درمان شامل:
داروها
به کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال دوقطبی، اغلب همان نوع داروها را که در بزرگسالان استفاده می شود، تجویز می کنند. تحقیقات کمتری در مورد ایمنی و اثربخشی داروهای دوقطبی در کودکان نسبت به بزرگسالان وجود دارد، بنابراین تصمیمات درمانی اغلب بر اساس تحقیقات بر روی بزرگسالان است.
روان درمانی
درمان اولیه و طولانی مدت می تواند به جلوگیری از بازگشت علائم کمک کند. روان درمانی می تواند به کودکان و نوجوانان کمک کند تا کارهای روزمره خود را مدیریت کنند، مهارت های مقابله ای را توسعه دهند، مشکلات یادگیری را برطرف کنند، مشکلات اجتماعی را حل کنند و به تقویت ارتباطات خانوادگی کمک کنند.
آموزش روانی
آموزش روانی می تواند شامل یادگیری علائم اختلال دوقطبی و تفاوت آنها با رفتارهای مربوط به سن رشد، موقعیت و رفتار فرهنگی مناسب کودک شما باشد. درک در مورد اختلال دوقطبی نیز می تواند به شما در حمایت از فرزندتان کمک کند.
درمان اختلال دو قطبی
اغلب، با توجه به نظر روانپزشک ،فرد مبتلا برای درمان اختلال دو قطبی باید فوراً شروع به مصرف داروهایی برای متعادل کردن خلق و خوی خود کند. اختلال دوقطبی نیاز به درمان مادام العمر با کمک داروها دارد، حتی در دوره هایی که احساس بهتری دارید هم نیاز است اوضاع را با مصرف دارو تحت کنترل نگهدارید. افرادی که دارو ها را برای درمان اختلال دو قطبی جدی نمیگیرند، در معرض خطر عود علائم یا تغییرات خلقی هستند که به شیدایی کامل یا افسردگی تبدیل خواهد شد.
قطعا توصیه می شود که برای کنترل و درمان افسردگی شیدایی، به متخصصین و روانشناسان با تجربه مراجعه کرده و طبق تجویز آن ها عمل کنید.
بستری شدن در بیمارستان
اگر رفتار خطرناکی دارید، احساس خودکشی می کنید یا از واقعیت جدا می شوید (روان پریشی) ممکن است پزشک شما بستری شدن در بیمارستان را توصیه کند. دریافت درمان روانپزشکی در بیمارستان می تواند به شما کمک کند تا آرام و ایمن باشید و خلق و خوی شما را تثبیت کند، چه در حال داشتن یک دوره شیدایی یا افسردگی شدید.
از جمله درمان های اولیه برای اختلال دوقطبی شامل داروها و مشاوره روانشناختی (روان درمانی) برای کنترل علائم است، و همچنین ممکن است شامل آموزش و گروه درمانی نیز باشد.
داروهای مناسب برای کنترل علائم اختلال دو قطبی
تعدادی از داروها برای درمان اختلال دوقطبی استفاده می شود. انواع و دوزهای داروهای تجویز شده بر اساس علائم خاص شما است.
هشدار: از هیچ کدام از این دارو ها بدون تجویز روانپزشک خود استفاده نکنید.
- لیتیوم (Lithobid)
- والپروئیک اسید (Depakene)
- دیوالپروکس سدیم (Depakote)
- کاربامازپین (Tegretol، Equetro)
- lamotrigine (Lamictal).
- اولانزاپین (Zyprexa)
- ریسپریدون (Risperdal)
- کوتیاپین (Seroquel)
- آریپیپرازول (Abilify)
- زیپراسیدون (Geodon)
- لورازیدون (Latuda)
- آسناپین (سافریس)
انواع دارو های برای کنترل افسردگی شیدایی
داروهای ضد افسردگی – ضد روان پریشی
داروی Symbyax ترکیبی از فلوکستین ضد افسردگی و اولانزاپین ضد روان پریشی است. به عنوان درمان افسردگی و تثبیت کننده خلق و خو عمل می کند.
داروهای ضد اضطراب
بنزودیازپین ها ممکن است به کاهش اضطراب و بهبود خواب کمک کنند، اما معمولاً به صورت کوتاه مدت استفاده می شوند.
یافتن داروی مناسب برای کنترل علائم اختلال دو قطبی
پزشک شما برای پیدا کردن داروهای مناسب برای شما احتمالاً به آزمون و خطا نیاز دارد. اگر یکی برای شما خوب کار نمی کند، چندین مورد دیگر وجود دارد که باید امتحان کنید.
این فرآیند نیاز به صبر دارد، زیرا برخی از داروها هفته ها تا ماه ها زمان نیاز دارند تا اثر کامل داشته باشند. همچنین ممکن است با تغییر علائم شما نیاز به تنظیم و تغییر در دوز و یا نوع داروها باشد.
دارودرمانی اختلال دو قطبی و بارداری
تعدادی از داروها برای اختلال دوقطبی می توانند با نقایص مادرزادی همراه باشند و می توانند از طریق شیر مادر به کودک شما منتقل شوند. برخی از داروها مانند والپروئیک اسید و دیوالپروکس سدیم نباید در دوران بارداری استفاده شوند. همچنین، داروهای ضد بارداری ممکن است زمانی که همراه با برخی از داروهای اختلال دوقطبی مصرف شوند، کارایی خود را از دست بدهند.
در صورت امکان، قبل از باردار شدن، گزینه های درمانی را با پزشک خود در میان بگذارید. اگر برای درمان اختلال دوقطبی خود دارو مصرف می کنید و فکر می کنید ممکن است باردار باشید، فوراً با پزشک خود صحبت کنید.
روان درمانی
روان درمانی بخش مهمی از درمان اختلال دوقطبی است و می تواند در محیط های فردی، خانوادگی یا گروهی ارائه شود. چندین نوع درمان ممکن است مفید باشد. این شامل:
ریتم درمانی بین فردی و اجتماعی بر تثبیت ریتم های روزانه مانند خواب، بیداری و زمان غذا تمرکز دارد. یک روال ثابت به مدیریت بهتر خلق و خوی کمک می کند. افراد مبتلا به اختلال دوقطبی ممکن است از ایجاد یک برنامه روزانه برای خواب، رژیم غذایی و ورزش سود کافی ببرند.
درمان شناختی رفتاری (CBT)
تمرکز بر شناسایی باورها و رفتارهای ناسالم و منفی و جایگزینی آنها با باورهای سالم و مثبت است. CBT می تواند به شناسایی عواملی که باعث ایجاد دوره های دوقطبی شما می شود، کمک کند. همچنین راهبردهای موثری برای مدیریت استرس و کنار آمدن با موقعیت های ناراحت کننده را یاد خواهید گرفت.
آموزش روانی
یادگیری در مورد اختلال دوقطبی (آموزش روانی) می تواند به شما و عزیزانتان در درک این بیماری کمک کند. دانستن اینکه چه اتفاقی در حال رخ دادن است می تواند به شما کمک کند تا بهترین روش درمانی را دریافت کنید، مشکلات را شناسایی کنید، برنامه ای برای جلوگیری از عود و کنترل این اختلال داشته باشید.
درمان خانواده محور
حمایت خانواده می تواند به شما کمک کند تا برنامه درمانی خود را دنبال کنید و به شما و عزیزانتان کمک کند علائم هشدار دهنده نوسانات خلقی را تشخیص داده و مدیریت کنید.
درمان با تشنج الکتریکی (ECT)
در طول درمان با تشنج الکتریکی (ECT)، جریان‌های الکتریکی از مغز عبور می‌کنند و عمداً باعث ایجاد یک تشنج کوتاه می‌شوند. به نظر می رسد ECT باعث تغییراتی در شیمی مغز می شود که می تواند علائم برخی از بیماری های روانی را معکوس کند. اگر با داروها بهبود نمی‌یابید، نمی‌توانید داروهای ضدافسردگی را به دلایل سلامتی مانند بارداری مصرف کنید یا در معرض خطر بالای خودکشی هستید، ECT ممکن است گزینه‌ای برای درمان دوقطبی باشد.
تحریک مغناطیسی ترانس کرانیال (TMS) به عنوان یک گزینه برای کسانی که به داروهای ضد افسردگی پاسخ نداده اند، در حال بررسی است.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
با وجود افراط‌ها و نوسانات خلقی، افراد مبتلا به اختلال دوقطبی اغلب این نکته را نمی دانند که این بی‌ثباتی عاطفی تا چه اندازه بر زندگی آنها و عزیزانشان تاثیر منفی خواهد گذاشت، به همین دلیل است که درمان اختلال دو قطبی را جدی نمی گیرند.
اگر علائم اختلال شخصیت دو قطبی را دارید، ممکن است از احساس سرخوشی زیادی داشته باشید. با این حال، این سرخوشی همیشه با یک سقوط عاطفی به پایان می رسد، که می تواند شما را افسرده تر کرده و در همه زمینه های زندگی به نابودی بکشاند.
اگر علائم افسردگی شیدایی دارید، حتما به یک روانشناس با تجربه مراجعه کنید. درمان اختلال دوقطبی بدون دریافت مشاوره و دارو درمانی انجام نخواهد شد. دریافت یک برنامه درمانی از یک کلینیک روانشناسی و یک روانپزشک با تجربه در رابطه اختلال دوقطبی، می تواند به شما در کنترل علائم کمک کند.
چه زمانی باید کمک اضطراری دریافت کرد
افکار و رفتار خودکشی در میان افراد مبتلا به اختلال دوقطبی رایج است. اگر فکر آسیب رساندن به خود دارید، فوراً با اورژانس تماس بگیرید، یا با یکی از نزدیکان خود ارتباط برقرار کنید.
دلایل بروز اختلال دو قطبی
علت دقیق بروز اختلال دوقطبی ناشناخته است، اما عوامل متعددی ممکن است دخیل باشند، مانند:
تفاوت های بیولوژیکی
افراد مبتلا به اختلال دو قطبی در مغز خود تغییرات فیزیکی متفاوتی با دیگر افراد دارند. اهمیت این تغییرات هنوز نامشخص است، اما ممکن است در نهایت به شناسایی دقیق دلایل بروز اختلال دو قطبی کمک کند.
ژنتیک اختلال دوقطبی
اختلال دو قطبی در افرادی که یکی از بستگان درجه یکشان به این عارضه مبتلا هستند، شایع تر است. دانشمندان در تلاش برای یافتن ژن هایی هستند که ممکن است در ایجاد اختلال دوقطبی نقش داشته باشند.
عوامل افزایش خطر ابتلا به اختلال دو قطبی
عواملی که ممکن است خطر ابتلا به اختلال دوقطبی را افزایش دهند یا به عنوان محرک برای اولین دوره ابتلا به این اختلال روانی عمل کنند عبارتند از:
- داشتن یکی از بستگان درجه یک مبتلا به اختلال دوقطبی
- دوره های استرس زای زیاد و مداوم
- سوء مصرف مواد مخدر یا الکل
عوارض عدم درمان اختلال دو قطبی
اگر اختلال دوقطبی درمان نشود، می‌تواند منجر به مشکلات جدی شود که بخش های مختلفی از زندگی شما را تحت تأثیر قرار می‌دهد، مانند:
- مشکلات مربوط به مصرف مواد الکل بر اثر اختلال دو قطبی
- خودکشی یا اقدام به خودکشی
- مشکلات حقوقی یا مالی
- روابط آسیب دیده
- عملکرد ضعیف در کار یا مدرسه
سایر اختلالات در کنار اختلال دو قطبی
اگر مبتلا به اختلال دوقطبی هستید، ممکن است اختلالات دیگری نیز داشته باشید که درمان اختلال دو قطبی باید همزمان با درمان آن انجام شود. برخی از شرایط می توانند علائم اختلال دوقطبی را بدتر کنند یا سرعت درمان را کمتر کنند، مانند:
- اختلالات اضطرابی
- اختلالات اشتها
- اختلال کمبود توجه/بیش فعالی (ADHD)
- مشکلات الکل یا مواد مخدر
- مشکلات جسمی مانند بیماری قلبی، مشکلات تیروئید، سردرد یا چاقی
راه های پیشگیری از اختلال دو قطبی
هیچ راه قطعی برای پیشگیری از اختلال دوقطبی وجود ندارد. با این حال، دریافت درمان اختلال دو قطبی با مشاهده اولین نشانه می تواند به جلوگیری از بدتر شدن اختلال دوقطبی کمک کند.
اگر اختلال دوقطبی برای شما تشخیص داده شده است، برخی از استراتژی ها می توانند از تبدیل شدن علائم جزئی به دوره های کامل شیدایی یا افسردگی جلوگیری کنند:
به علائم هشدار دهنده توجه کنید
درمان اختلال دو قطبی زودهنگام می تواند از بدتر شدن علائم جلوگیری کند.
از مصرف مواد مخدر و الکل خودداری کنید
استفاده از الکل یا داروهای روانگردان می تواند علائم شما را بدتر کرده و احتمال بازگشت علائم اختلال را افزایش دهد.
داروهای خود را دقیقا طبق دستور روانپزشک خود مصرف کنید. به هیچ عنوان درمان اختلال دو قطبی خود را بدون تجویز روانپزشک خود متوقف کنید. قطع دارو یا کاهش دوز به خودی خود ممکن است باعث عوارض بسیاری شده و یا حتی علائم شما را بدتر کند.
برای درمان اختلال دو قطبی می توانید با مرکز روانشناسی حس تحول شمیرانات تماس حاصل فرمایید.
