دارو های ضد افسردگی سه حلقه ای چیست؟

از نظر بالینی، هنگامی که فرد یک سری علائم را دارد که به صورت کلی نشان دهنده غم و اندوه در او باشد، دچار افسردگی شده است، در برخی موارد، تحریک پذیری عصبی همراه با بی‌انگیزه بودن، اختلالات خواب یا نوسانات وزنی نیز دیده می‌شود. داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای برای درمان انواع افسردگی قابل استفاده است، در این مقاله از سایت موسسه روانشناسی حس تحول واقع در تهران به بررسی این نوع دارو های ضد افسردگی خواهیم پرداخت.

کسانی که افسردگی دارند در وضعیتی از انفعال قرار دارند، احساس می‌کنند کنترلی روی زندگی خود ندارند و مدام دچار ناامیدی‌ می شوند. این افراد به میزان زیادی منفی‌گرا بوده و فعالیت بدنی و ذهنی کمی دارند و تنها بودن و دوری از اجتماع را ترجیح می دهند. افسردگی، با استفاده از روان درمانی در ترکیب با درمان‌های دارویی مانند داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای قابل درمان می باشد.

تعریف داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای

دارو های ضد افسردگی سه حلقه ای، برای نخستین بار در دهه 1950 معرفی شدند. این دارو ها به این دلیل سه حلقه ای نام گرفتند چون ساختار مولکولی آن ها از سه حلقه اتم تشکیل شده است.

تفاوت داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای با سروتونین

مهارکننده های انتخابی با جذب سروتونین (SSRIs) رایج ترین نوع داروهای ضد افسردگی هستند. در صورتی که اثرات فردی متفاوت می باشد، SSRI ها به طور کلی به خوبی قابل تحمل و موثر هستند. SSRI ها همچنین عوارض جانبی کمتری نسبت به داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای ایجاد می نمایند. در حالی که هر دو داروی ضد افسردگی بر سروتونین تاثیر می گذارند، داروهای سه حلقه ای کمتر از SSRI ها انتخابی هستند.

آن ها بر روی گیرنده های سراسر بدن از جمله گیرنده های نوراپی نفرین اثر می گذارند، به این معنی که بر سیستم های بدن تأثیر می گذارند و خطر بیشتری برای عوارض جانبی و مصرف بیش از حد دارند. همینطور سروتونین ها خطر کمتری برای مسمومیت و مصرف بیش از حد دارند، اگر به مقدار زیاد مصرف شوند یا با سایر داروهایی که بر سطح سروتونین تاثیر می‌گذارند، امکان دارد مشکلات جدی بر سلامتی ایجاد کنند.

انواع داروهای ضد افسردگی

فرارسان‌های عصبی، مواد شیمیایی در مغز می باشند که با افسردگی مرتبط‌ اند، خصوصا سروتونین، نوراپی‌نفرین و دوپامین. به همین علت، خیلی از انواع داروهای ضد افسردگی از طریق اثرگذاری بر این مواد از راه‌های گوناگون عمل می‌کنند. داروهای سه حلقه ای دسته ای از داروهای ضد افسردگی می باشند که گاهی در مدیریت و درمان افسردگی استفاده می شوند. آنها بر مسیرهای انتقال دهنده عصبی در سراسر بدن از جمله سروتونین و نوراپی نفرین تأثیر می گذارند.

داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای (TCAs) برای درمان افسردگی، اختلال دوقطبی و سایر شرایط مثل درد مزمن و بی خوابی استفاده می شوند. در حالی که انواع جدیدتر داروهای ضد افسردگی حاوی عوارض جانبی بسیار کمتری هستند، TCA ها هنوز جایگاه خود را در درمان اختلالات روانی دارند.

نمونه هایی از داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای

با داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای، مثل سایر داروهای ضد افسردگی، اغلب بین شش تا هشت هفته طول می‌کشد تا اینکه در علائم افسردگی خود احساس بهبودی نمایید. بعضی از این دارو ها عبارتند از:

ویو اکتیل (پروتریپتیلین)
آنافرانیل (کلومیپرامین)
سورمونتیل (تریمیپرامین)
آسندین (آموکساپین)
الاویل (آمی تریپتیلین)
نورپرامین (دزیپرامین)
پاملور (نورتریپتیلین)
سینکوان (دوکسپین)
توفرانیل (ایمی پرامین)

داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای در چه درمان هایی استفاده می گردد؟

داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای معمولا برای درمان اختلالات خلقی استفاده می شوند، ولی جایگاه خود را در درمان اختلالات شخصیتی، اختلالات اضطرابی و اختلالات عصبی نیز دارند. از آنجایی که این داروها نسبت به داروهای ضد افسردگی جدیدتر عوارض جانبی بیشتری دارند، معمولا هنگامی استفاده می شوند که دیگر داروها قادر به تسکین نبوده و در آخرین مرحله از این نوع دارو ها برای درمان کمک گرفته می شود.

اختلالات خلقی که اغلب با داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای درمان می شوند عبارتند از:

اختلال افسردگی اساسی (MDD)
اختلال دوقطبی
دیس تایمی (افسردگی خفیف مداوم)

اختلالات اضطرابی که گاهی با داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای درمان می شوند عبارتند از:

اختلال اضطراب فراگیر (GAD)
اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)
اختلال بدشکلی بدن (BDD)، از جمله اختلالات خوردن مانند بی اشتهایی عصبی و پرخوری عصبی
اختلال وسواس اجباری (OCD)
اختلال پانیک (PD)

اختلالات عصبی که گاهی با داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای درمان می شوند عبارتند از:

فیبرومیالژیا
درد عصبی
اختلال نقص توجه-بیش فعالی (ADHD)
درد مزمن
بیماری پارکینسون
میگرن

دارو های ضد افسردگی سه حلقه ای همچنین امکان دارد برای درمان بی خوابی، سندرم روده تحریک پذیر (IBS)، سیستیت بینایی، شب ادراری، نارکولپسی و سکسکه مزمن استفاده شوند.

چه زمانی پزشک داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای را تجویز می کند؟

از آنجایی که داروهای ضد افسردگی نسل جدید عوارض جانبی کمتری دارند و خطر مصرف بیش از حد کمتری دارند، داروهای سه حلقه ای کمتر از گذشته تجویز می گردد. بنابراین، آنها هنوز هم در برخی موارد استفاده می شوند، به خصوص برای افرادی که علائم آن ها به طور کافی از سایر داروهای ضد افسردگی کاهش نیافته باشد. داروهای سه حلقه ای امکان دارد در موارد زیر تجویز شوند:

برای فرد مبتلا به افسردگی و یک بیماری همزمان دیگر مانند PTSD، OCD یا اختلال هراس.
هنگامی که سایر داروهای ضد افسردگی منجر به عوارض جانبی شده اند.
در مواردی که فرد دارای شرایطی مانند سردرد، میگرن یا درد نوروپاتیک است.
زمانی که فرد همزمان افسردگی و بی خوابی را تجربه می کند.

روش عملکرد داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای

مواد شیمیایی که پیام را در مغز ارسال می نمایند، انتقال دهنده های عصبی نامیده می شوند. این پیام های شیمیایی از یک نورون به نورون دیگر منتقل می شوند و بسته به نوع انتقال دهنده عصبی درگیر، می توانند بر واکنش و احساس شما تاثیر بگذارند. داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای با جلوگیری از جذب مجدد انتقال دهنده های عصبی به نام سروتونین و نوراپی نفرین عمل می کنند. بدن برای عملکرد طبیعی به هر دوی این ها نیاز دارد. داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای قادر هستند به تعادل سطوح این انتقال دهنده های عصبی کمک نمایند.

از آنجا که TCA ها از بازجذب معمول این انتقال دهنده های عصبی جلوگیری می کنند، گردش آزادانه تری در شکاف سیناپسی بین نورون های مغز وجود خواهد داشت. چنانچه افسردگی دارید، بازگرداندن سطح سروتونین و نوراپی نفرین امکان دارد منجر به بهبود علائم شما گردد.

دوز مصرفی داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای

قطع مصرف سه حلقه ای یا تغییر دوز می تواند منجر به علائم ترک در فرد گردد. علائم رایج ترک عبارتند از تب، تهوع، لرز، سرگیجه، سردرد، استفراغ و بی حالی برای به حداقل رساندن اثرات ترک سه حلقه ای، پزشک امکان دارد توصیه کند که دوز خود را به تدریج در طی چند هفته کاهش داده و کم کم آن را حذف کنید.

تداخلات دارویی

بعضی از عوارض جانبی داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای امکان دارد در صورت مصرف با سایر داروها تشدید گردد. در موارد دیگر، می تواند بر فراهمی زیستی (غلظت) دارو در جریان خون تاثیر بگذارد. بنابراین، همیشه بایستی پزشک خود را در خصوص هر گونه موادی که امکان دارد مصرف کنید، از جمله داروهای گیاهی، داروهای بدون نسخه و داروهای تفریحی، راهنمایی کنید.

داروهای آنتی کولینرژیک که برای درمان بی اختیاری ادرار و COPD استفاده می گردد در صورت تجویز همزمان با داروی ضد افسردگی، قادر هستند سبب فلج روده شوند. کلونیدین که برای درمان فشار خون بالا استفاده می گردد، در صورت استفاده با این دارو می تواند سبب افزایش خطرناک فشار خون گردد. اپی نفرین که برای درمان واکنش‌های آلرژیک شدید استفاده می‌گردد، چنانچه همراه با داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای استفاده گردد، می‌تواند سبب فشار خون بالا گردد.

تاگامت (سایمتیدین) که برای کاهش اسید معده استفاده می گردد، امکان دارد غلظت TCA را در خون شما بالا ببرد و عوارض جانبی دارو را بیشتر تشدید نماید. داروهای سه حلقه ای همینطور امکان دارد خطر اثرات آنتی کولینرژیک، مشکلات قلبی و افت فشار خون وضعیتی را در افراد مسن بالا ببرد. افت فشار خون وضعیتی می تواند باعث زمین خوردن گردد و خطر شکستگی و آسیب های دیگر را در فرد افزایش دهد. ترکیب سه حلقه‌ای با سایر داروهایی که بر سطح سروتونین تأثیر می‌گذارند نیز می‌تواند باعث وضعیتی به نام سندرم سروتونین گردد. این وضعیت بالقوه خطرناک هنگامی رخ می‌دهد که سطح سروتونین در بدن بیش از حد افزایش می یابد و علائمی مثل:

تغییرات در فشار خون
لرزش
اضطراب
تب
تحریک
گیجی
ضربان قلب سریع

عوارض داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای

اکثر این دارو ها با تأثیر بر عضلات اندام های داخلی مرتبط هستند. همینطور عوارض جانبی رایج عبارتند از:

تهوع و استفراغ
افزایش وزن
اضطراب
تاری دید
تعریق
یبوست
سرگیجه
خواب آلودگی
افزایش اشتها
انقباضات عضلانی
ضربان قلب سریع یا نامنظم
اختلال عملکرد جنسی
ضعف

چنانچه درمان با دوزهای کمتر شروع گردد و سپس به تدریج افزایش یابد، امکان دارد این عوارض کاهش یابد. در حالی که به خودی خود کاملاً اعتیاد آور نمی باشد، مصرف طولانی مدت از TCA ها امکان دارد سبب وابستگی به مواد مخدر گردد.

خطرات مصرف بیش از حد سه حلقه ای

علائم اولیه مصرف بیش از حد دارو، امکان دارد شامل استفراغ، یبوست، احتباس ادرار،سرگیجه، تاری دید، خشکی دهان و توهم باشد. در صورت عدم درمان، استفاده بیش از حد امکان دارد سبب تشنج، هذیان، کما، ایست قلبی و مرگ گردد. برای استفاده از این نوع دارو ها حتما باید طبق نظر روانپزشک و با دوز تشخیصی او برای درمان خود برنامه ریزی داشته باشید. مرکز روانشاسی حس تحول شمیرانات با دارا بودن روانپزشکان با تجربه می تواند به شما در درمان انواع اختلالات روانی کمک کند.